تصمیم سرنوشت‌ساز اردوغان | «ترکیه بدون تروریسم»، چه پیامی برای اروپا و خاورمیانه دارد؟
به گزارش اقتصادنیوز، برای بیش از نیم قرن، تروریسم بر حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ترکیه سایه افکنده بود. حزب کردستان و نیروهای وابسته به آن به خشونت‌های جدایی‌طلبانه، موجب بی‌ثباتی منطقه شده بودند. انحلال این حزب در ماه می 2024، لحظه‌ای تعیین‌کننده بود که نه تنها پایانی بر چالش‌های نظامی بود، بلکه فرصتی بالقوه را برای ایجاد تغییر و بازتعریف نظم آینده منطقه به‌وجود آورد.
مراد کاهید چنگی در الجزیره نوشت: درحالی که اختلافات حل نشده، رقابت‌های شدید در حوزه انرژی و فشارهای مهاجرتی وضعیت جهان را با ابهام مواجه کرده است، گام‌های سرنوشت‌ساز ترکیه نوید صلحی پایدار، مسیرهای امن انرژی و شکوفایی اقتصادی منطقه‌ای را می‌دهد.
هزینه بالای اقتصادی و انسانی تروریسم
تلفات انسانی و اقتصادی تروریسم در ترکیه، بسیار چشمگیر بود. در جریان دهه‌ها خشونت از اوایل دهه ۱۹۸۰ تا دهه ۲۰۲۰، نزدیک به ۵۰ هزار نفر جان خود را از دست دادند و بیش از ۱.۱ میلیون نفر آواره شدند.
تروریسم برای ترکیه تنها مشکلی امنیتی نبود؛ بلکه باری سنگین بر دوش اقتصاد و جامعه ترکیه نیز بود. برآوردهای رسمی نشان می‌دهند که هزینه‌های مستقیم مقابله با تروریسم تا ۱.۸ تریلیون دلار رسیده بود و با احتساب رشد ازدست‌رفته، افت سرمایه‌گذاری، افت گردشگری و خسارت‌های زیرساختی، این رقم کل به بیش از ۳ تریلیون دلار می‌رسید.
صلح نویدبخش تغییر است
با این حال، صلح می‌تواند این روند را معکوس کند. تحلیل‌ها نشان می‌دهند که حذف هزینه‌های ناشی از حضور تروریسم می‌تواند به افزایش قابل‌توجه درآمد سرانه در جنوب شرقی ترکیه منجر شود. همچنین، دولت با اجرای برنامه‌ای ۱۴ میلیارد دلاری شامل ۱۹۸ پروژه تا سال ۲۰۲۸، قصد دارد که حدود ۵۷۰ هزار فرصت شغلی ایجاد کند که تمرکز عمده آن بر بخش‌های کشاورزی، گردشگری و سرمایه‌گذاری خصوصی خواهند بود.
فرایندی داخلی و مبتنی بر شهروندی
ویژگی ممتاز روند صلح ترکیه، اتکا به مشارکت فراگیر همه شهروندان است. برخلاف بسیاری از کشورها که به میانجی‌گری قدرت‌های خارجی متوسل شدند، این نخستین تجربه ایجاد صلح با اتکا به نیروهای داخلی است که در آن نهادهای دموکراتیک یک کشور، به‌ویژه پارلمان آن، نقش رهبری را بر عهده داشتند.
برای مقایسه در ایرلند شمالی، توافق جمعه نیک با میانجی‌گری آمریکا و کانادا در طی هفت سال حاصل شد. در اسپانیا، روند صلح با گروه اتا (ETA) طی شش سال و تحت نظارت گروه تماس بین‌المللی و با حمایت کشورهایی چون نروژ، سوئیس و فرانسه به ثمر نشست. در کلمبیا نیز توافق با فارک (FARC) طی چهار سال و با میانجی‌گری نروژ و کوبا حاصل شد.
اما در ترکیه، از فراخوان اولیه رجب طیب اردوغان در اواخر ۲۰۲۴ تا اعلام رسمی انحلال حزب کارگران کردستان در مه ۲۰۲۵ که با سوزاندن نمادین سلاح‌ها همراه بود، کمتر از یک سال طول کشید. سرعتی که در تاریخ معاصر صلح‌سازی بی‌سابقه است.
همان‌گونه که استاد ایرا ویلیام زارتمن در نظریه‌ی لحظه‌ی پختگی بیان می‌کند، صلح تنها زمانی ممکن است که شرایط برای آن فراهم شده باشد. ترکیه این لحظه را شناسایی کرد و به سرعت از آن بهره برد؛ با این حال، آزمون واقعی در اجرای کامل و فراگیر توافق صلح نهفته است.
ترکیه چهارراه قدرت و انرژی است
موقعیت ژئوپلیتیک ترکیه در تقاطع اروپا، آسیا و خاورمیانه، ثبات آن را برای امنیت انرژی جهانی امری حیاتی کرده است. ترکیه در مرکز قوس ژئوپلیتیکی وسیعی از شرق مدیترانه تا قفقاز و دریای سیاه قرار دارد و نقشی بی‌بدیل به‌عنوان پل ارتباطی شرق و غرب ایفا می‌کند.
منطقه پیرامون ترکیه، در حدود ۶۵ درصد ذخایر نفتی شناخته شده و ۴۵ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان را در خود جای داده است.
از جمله کریدورهای حیاتی انرژی در ترکیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی (TANAP) با ظرفیت انتقال سالانه ۱۶ میلیارد مترمکعب به اروپا
- خط لوله ترک‌استریم (TurkStream) با ظرفیت ۳۱.۵ میلیارد مترمکعب به جنوب‌شرقی اروپا،
- خط لوله نفت باکو‌تفلیس‌جیحان (BTC) با انتقال روزانه ۱.۲ میلیون بشکه نفت.
از دهه ۱۹۸۰ تاکنون، حزب کارگر کردستان بیش از ۶۰ حمله بزرگ را برعلیه زیرساخت‌های انرژی ترکیه انجام داده است. از جمله تخریب خط لوله کرکوک‌جیحان در سال‌های ۲۰۰۵، ۲۰۱۰، ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵؛ حمله به خط لوله BTC در سال ۲۰۰۸ که موجب توقف کامل صادرات نفت قفقاز شد؛ و حمله به خط لوله گازی باکو‌تفلیس‌ارزروم در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۵. حتی شبکه سوخت ناتو نیز در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۷ مورد هدف حمله قرار گرفت.
با این سوابق، روشن است که ترکیه بدون تروریسم، برای استقلال انرژی اروپا حیاتی است و این امر مستلزم همکاری فعال اروپا و ناتو با آنکارا است.
پروژه جاده توسعه در حال اجراست
ترکیه در حال اجرای پروژه‌های عظیمی است که موقعیت آن را به‌عنوان گلوگاه ترانزیتی جهانی تثبیت می‌کند. پروژه‌ی جاده توسعه با هدف انتقال ۴۰ میلیون تن بار تا سال ۲۰۵۰، خلیج فارس را به اروپا متصل کرده و جایگزینی سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر از کانال را سوئز ارائه می‌دهد.
علاوه بر این، کریدور میانی که از آسیای مرکزی تا اروپا امتداد دارد، در سال ۲۰۲۴ بیش از ۴.۵ میلیون تن بار را جابه‌جا کرده است و انتظار می‌رود که این رقم در ،۲۰۲۵ از مرز ۶ میلیون تن بگذرد.
ثبات در این مسیرها نه‌تنها اعتماد سرمایه‌گذاران بین‌المللی را جلب می‌کند، بلکه جایگاه ترکیه را به‌عنوان هاب قابل‌اعتماد انرژی و ترانزیت جهانی تثبیت می‌کند.
استقبال ناتو
اتحادیه اروپا از انحلال حزب کارگر کردستان به‌عنوان فرصتی تاریخی استقبال کرد. کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، این خبر را از معدود اخبار خوش منطقه خواند. همچنین ناچو سانچز آمور، گزارشگر پارلمان اروپا در امور ترکیه نیز، این اقدام را گامی تاریخی دانست.
انحلال پ.ک.ک و شاخه‌های آن در سوریه که هر دو از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا به‌عنوان سازمان تروریستی شناخته شده‌اند، گامی مهم در جهت تقویت دموکراسی ترکیه، همسویی با معیارهای اتحادیه اروپا و تسریع روند عضویت در اتحادیه اروپا است.
برای ناتو، که ترکیه ستون جنوب‌شرقی آن محسوب می‌شود، پایبندی به اصل پیمان‌ها باید رعایت شوند، اهمیت حیاتی دارد. جامعه جهانی باید از این ابتکار حمایت کرده و از هرگونه پشتیبانی از ساختارهای نیابتی که آن را تضعیف می‌کنند، خودداری کند.
سیاست‌های اسرائیل بی‌ثباتی به بار می‌آورند
مهم‌ترین چالش پیش‌رو، اطمینان از پایبندی کامل اعضا و گروه‌های وابسته به پ.ک.ک به روند انحلال تروریسم است؛ به‌ویژه طبق توافق ۱۰ مارس ۲۰۲۵ که به موجب آن نیروهای ی.پ.گ و اس‌دی‌اف باید در ساختار ارتش سوریه ادغام شوند و تحت فرمان دمشق فعالیت کنند. هرگونه تخطی از این تعهد، امنیت منطقه و حتی اروپا را تهدید می‌کند.
عامل بی‌ثبات‌کننده‌ی دیگر، سیاست‌های اسرائیل است. حمایت مداوم تل‌آویو از گروه‌های جدایی‌طلب، روند انحلال را تضعیف کرده و به جدایی‌طلبی مسلحانه در مرزهای ترکیه دامن می‌زند. افزون بر این، بحران انسانی در غزه و حملات اسرائیل به سوریه، لبنان، ایران، تونس، یمن و حتی قطر در جریان مذاکرات آتش‌بس، تعادل شکننده منطقه را تهدید می‌کند. این اقدامات نقض آشکار حقوق بین‌الملل است و می‌تواند نظم سیاسی و انرژی منطقه را دچار گسست کند.
طلوعی نو برای ترکیه و منطقه
اکنون دهه‌ها ترس، رنج و شکاف اجتماعی، می‌تواند جای خود را به همبستگی، رفاه و امید بدهد. مسیر پیش رو بی‌تردید پرچالش خواهد بود، اما وحدت سیاسی، انسجام اجتماعی و همکاری بین‌المللی می‌تواند این لحظه را به فرصتی تاریخی تبدیل کند.
ترکیه بدون تروریسم، نه‌تنها مسیرهای حیاتی انرژی و تجارت را ایمن می‌سازد، بلکه الگویی از اعتماد، توسعه و پیشرفت مشترک ارائه می‌دهد. این تحول، پیامدهایی عمیق برای منطقه‌ای که از اروپا تا قفقاز و خاورمیانه مرز دارد خواهد داشت. ترکیه با حذف تهدید تروریسم و موج‌های مهاجرتی، زمینه‌ساز معماری جدیدی از امنیت پایدار و صلح متقابل در منطقه خواهد شد.
ارسال نظر