افشای سند دیدار پوتین و بوش در ۲۰۰۱ و گفتگو درباره انتقال فناوری موشکی به ایران | رئیس جمهور روسیه مدعی شد کارشناسان ایرانی به دنبال دستیابی به اطلاعات حساس بوده اند
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، آرشیو امنیت ملی آمریکا اسنادی از نخستین دیدار پوتین و بوش در سال ۲۰۰۱ منتشر کرده که در آن رئیسجمهوری روسیه از محدود کردن انتقال فناوری موشکی به ایران سخن گفته و مدعی شده کارشناسان ایرانی بهدنبال اطلاعات حساس بودهاند.
بر اساس این سند که به ادعای آرشیو امنیت ملی آمریکا از یادداشتهای رسمی این جلسه تهیه شده، پوتین در جریان این دیدار اعلام کرده است که روسیه انتقال فناوری موشکی به ایران را محدود خواهد کرد و مدعی شده که کارشناسان ایرانی به دنبال دستیابی به اطلاعات حساس بودهاند.
در این سند به نقل از رئیسجمهوری روسیه آمده است که «تردیدی نیست که آنها خواهان سلاح هستهای هستند» و مسکو به نیروهای خود دستور داده است چنین اطلاعاتی در اختیار ایران قرار نگیرد.
این گفتوگو ۱۶ ژوئن ۲۰۰۱ در قلعه بردو در اسلوونی و در حاشیه نخستین دیدار حضوری پوتین و بوش انجام شده و طبق ادعای منتشرکنندگان سند، طیف گستردهای از موضوعات از جمله ثبات راهبردی، معاهده ABM (بر اساس این توافقنامه، در برابر پذیرش تعهد متقابل مبنی بر کاهش تولید موشکهای ضد موشک، شمار موشکهای بالستیک اتحاد شوروی حداکثر ۱۶۰۰ موشک و برای آمریکا حداکثر ۱۰۵۴ موشک در نظر گرفته شد)، عدم اشاعه، ایران، کره شمالی، گسترش سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، وضعیت چچن و آینده روابط روسیه و غرب در آن مطرح شده است.
در بخشهایی از این سند، بوش نگرانیهای واشنگتن درباره ایران و انتقال فناوریهای حساس را مطرح میکند و در مقابل، پوتین با اشاره به «روابط پیچیده تاریخی» مسکو و تهران، از تعاملات محدود و کنترلشده روسیه با ایران سخن میگوید.
در عین حال، رئیسجمهوری روسیه به گفته آرشیو امنیت ملی آمریکا، بر ضرورت همکاری مشترک مسکو و واشنگتن در موضوعات منطقهای از جمله عراق نیز تأکید کرده است.
آرشیو امنیت ملی آمریکا این اسناد را در چارچوب مجموعهای از اسناد رفع محرمانهشده مربوط به روابط روسیه و آمریکا در آغاز قرن بیستویکم منتشر کرده و اصالت آنها را مبتنی بر یادداشتبرداری رسمی حاضران در جلسه عنوان کرده است.
بر اساس توضیحات منتشرشده، در این دیدار علاوه بر رؤسای جمهوری دو کشور، مقامهای ارشد امنیتی و دیپلماتیک از جمله مشاوران امنیت ملی و مترجمان رسمی حضور داشتهاند و گفتوگوها در فضایی محدود و بدون حضور رسانهها انجام شده است.
در بخش دیگری از این سند ادعایی، به اختلافنظرهای عمیق مسکو و واشنگتن درباره معاهده منع موشکهای ضدبالستیک (ABM) و نیز گسترش سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) اشاره شده و آمده است که پوتین نسبت به «کنار گذاشته شدن روسیه» از ترتیبات امنیتی اروپا ابراز نارضایتی کرده است.
بر اساس سند منتشرشده، بخشهایی از این گفتوگو به ارزیابی دو طرف از تهدیدهای امنیتی نوظهور پس از جنگ سرد اختصاص داشته است. در این چارچوب، بوش تأکید میکند که معاهده ABM بازتابدهنده منطق «دشمنی متقابل» است و پاسخگوی تهدیدهای جدید از سوی بازیگران غیردولتی و آنچه واشنگتن «دولتهای یاغی» مینامد، نیست.
رئیسجمهوری وقت آمریکا تصریح میکند که هدف ایالات متحده جلوگیری از امکان باجگیری هستهای علیه آمریکا و روسیه است، نه تضعیف توان بازدارندگی مسکو.
در مقابل، پوتین با طرح روایت خود از فروپاشی اتحاد شوروی، از آنچه «واگذاری داوطلبانه و بیسابقه» بخشهای وسیعی از قلمرو شوروی سابق میخواند سخن میگوید و تاکید میکند که این تحولات، احساس ناامنی و بیاعتمادی عمیقی در جامعه روسیه ایجاد کرده است. او گسترش ناتو را یکی از عوامل تشدید این احساس دانسته و تصریح میکند که روسیه خود را از سازوکارهای امنیتی اروپا کنار گذاشتهشده میبیند.
طبق این سند، موضوع مقابله با تروریسم و وضعیت افغانستان نیز بخش قابل توجهی از گفتوگو را به خود اختصاص داده است. پوتین با اشاره به حضور اسامه بنلادن در افغانستان، از ضرورت همکاری اطلاعاتی و امنیتی مسکو و واشنگتن سخن میگوید و از نبود پاسخ روشن دولت پیشین آمریکا درباره نحوه مواجهه با طالبان ابراز نارضایتی میکند. بوش نیز در این بخش، از آمادگی دولت خود برای همکاری نزدیکتر در این زمینه خبر میدهد.
در بخش دیگری از گفتوگو، رئیسجمهوری وقت آمریکا نگرانیهایی را درباره وضعیت آزادی مطبوعات و عملیات نظامی روسیه در چچن مطرح میکند؛ موضوعی که بنا بر ادعای آرشیو امنیت ملی آمریکا، با پاسخ تفصیلی پوتین درباره خصوصیسازی رسانهها و نفوذ الیگارشها همراه شده و وی محدودیتهای اعمالشده را در چارچوب «صیانت از حاکمیت دولت» ارزیابی کرده است.
همچنین در این دیدار، دو طرف درباره آینده روابط اقتصادی، عضویت روسیه در سازمان تجارت جهانی و لغو اصلاحیه جکسون–ونیک گفتوگو کردهاند و پوتین خواستار نقش فعالتر واشنگتن در تسهیل ادغام روسیه در ساختارهای اقتصادی غرب شده است.
دیدار ۲۰۰۵: هماهنگی در موضوع ایران
اسناد منتشر شده از آرشیو امنیت ملی آمریکا نشان میدهد که پوتین و بوش در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۵ در دفتر بیضیشکل کاخ سفید نشستی مهم و محرمانه برگزار کردهاند. محور این گفت وگو، مسائل عدم اشاعه هستهای و برنامههای هستهای ایران و کره شمالی بوده است.
مطابق این اسناد که هنوز مسکو در مورد آنها اظهارنظری نکرده است، پوتین به وضوح خود را شریکی آماده و حامی دیپلماسی درباره ایران معرفی میکند و نگرانیهای روسیه درباره برنامه هستهای ایران و مشارکت در پروژه راکتور بوشهر را به تفصیل توضیح میدهد.
بوش نیز با تعابیری غیردیپلماتیک حکومت ایران را توصیف میکند و تأکید دارد که مقابله با توانایی هستهای ایران باید به شیوهای کنترلشده و با همکاری روسیه دنبال شود.
در بخش دیگری از دیدار، پوتین و بوش با لحنی غیررسمی و گاه شوخطبعانه، پیشرفتهای نظامی و مباحث مربوط به سلاحهای هستهای کوچک را مرور میکنند، بدون آنکه از مواضع استراتژیک دو طرف غافل شوند. در همین راستا، پوتین تاکید دارد که هر اقدام عجولانه میتواند ایران را به مسیر کره شمالی سوق دهد و کنترل شرایط را دشوار سازد، موضعی که نشاندهنده توافق ضمنی با نگرانیهای دیپلماتیک آمریکا است.
این گفت وگو همچنین بازتابی از نگرانی مشترک دو کشور درباره ظرفیت نظامی رژیم صهیونیستی و واکنش احتمالی آن به برنامه هستهای ایران دارد. بوش و پوتین بر اهمیت دیپلماسی به جای اقدام نظامی تاکید میکنند و هماهنگیهای اطلاعاتی و کارشناسی میان دو طرف برای نظارت بر برنامههای هستهای ایران و کره شمالی را ضروری میدانند.
یکی دیگر از نکات مهم این دیدار، اشاره پوتین به تجربه شخصی و دگرگونی درونی خود از باورهای کمونیستی و محدودیتهای چارچوبهای ایدئولوژیک است که نگرش روسیه در تعاملات بینالمللی و دیپلماسی چندجانبه را منعکس میکند.
دیدار ۲۰۰۸: اعلام مخالفت شدید روسیه با عضویت اوکراین و گرجستان در ناتو
اسناد منتشر شده از آرشیو امنیت ملی آمریکا همچنین نشان میدهد که پوتین و بوش در سال ۲۰۰۸ نیز با یکدیگر دیدار کردهاند، دیداری که لحن آن بهطرز چشمگیری با گفت وگوهای اولیه متفاوت بوده است؛ دیداری که در آن هر دو رئیسجمهور بر همکاری در همهٔ مسائل تأکید و پایبندی خود را به یک رابطهٔ شخصیِ قوی ابراز داشتهاند.
مطابق این اسناد این دیدار بلافاصله پس از اجلاس ناتو در بخارست انجام شده است؛ اجلاسی که در آن تنشها بر سر کارزار ایالات متحده برای دعوت از گرجستان و اوکراین جهت پیوستن به ناتو بالا گرفته است.
در این دیدار پوتین توضیح روشنی از دیدگاه روسیه درباره استقرار سامانههای دفاع موشکی در لهستان و جمهوری چک ارائه میدهد و بوش نگرانیهای روسیه را میشنود، اما حاضر نیست موضع خود را تغییر دهد.
مطابق این اسناد که هنوز مسکو در مورد آنها اظهارنظری نکرده است، پوتین مخالفت شدید خود را با عضویت اوکراین و گرجستان در ناتو اعلام کرده و میگوید که روسیه بر نیروهای ضدناتو در اوکراین تکیه خواهد کرد زیرا نگران «تهدیدِ استقرار پایگاههای نظامی و سامانههای نظامی جدید در نزدیکی مرزهای روسیه» است.
بنا بر این اسناد، بوش نیز در پاسخ پوتین، تحسین خود را از توانایی رئیسجمهور روسیه در طرح و دفاع از موضعش ابراز میکند و میگوید: «یکی از چیزهایی که در شما تحسین میکنم این است که از گفتن موضعتان به ناتو نترسیدید. این واقعاً قابل تحسین است. همه با دقت گوش دادند و هیچ تردیدی دربارهٔ موضع شما نداشتند. اجرای بسیار خوبی بود.»
اگرچه انتشار اسناد طبقهبندی شده گفت وگوهای پوتین و بوش در سالهای ۲۰۰۱، ۲۰۰۵ و ۲۰۰۸ در مقطع کنونی قابل تأمل و احتمالا هدفمند است، اما تا لحظه تنظیم این خبر، مقامهای رسمی روسیه نسبت به محتوای منتشرشده، صحت نقلقولها یا برداشت ارائهشده از گفت وگوی پوتین و بوش واکنشی نشان ندادهاند.
ارسال نظر